Bez względu na to, czy jest to sprężarka olejowa czy bezolejowa, do wykonania ma takie samo zadanie – zwiększenie ciśnienia powietrza i jego dystrybucję. W zależności od rodzaju może sprawdzić się zarówno w warunkach przemysłowych, jak i domowych, choć przewidziana jest głównie do mniej ambitnych prac. Sprężone powietrze wykorzystywane jest w szeregu urządzeń, narzędzi, instalacji oraz systemów.

Od lat trwają dysputy dotyczące tego, czy sprężarkę można nazywać kompresorem. Cóż, z pewnością każdy kompresor jest sprężarką, ale nie każda sprężarka jest kompresorem. Przyjęło się jednak stosować oba te pojęcia zamiennie. Ponieważ nie jesteśmy językowymi purystami, to opisując te urządzenia, określać je będziemy obiema nazwami.

Do najbardziej popularnych typów sprężarek (zarówno olejowych, jak i bezolejowych) należą śrubowe i tłokowe. Śrubowe wykorzystywane są przede wszystkim tam, gdzie konieczne jest zachowanie powietrza o wysokiej jakości i czystości. Z kolei walorami modeli tłokowych są pełna mobilność i niewielkie gabaryty.

Sprężarka olejowa

Zanim przejdziemy do opisywania sprężarki bezolejowej, zatrzymajmy się chwilę przy tej wyposażonej we wtrysk oleju. W tym urządzeniu ten element jest niezbędny dla procesu sprężania. Olej wypełnia miejsce pomiędzy ślimakami, a zasysane powietrze jest przesuwane wzdłuż ślimaków, wprost do komory sprężania. Oczywiście olej służy tu także do smarowania elementów tłocznych, zabezpieczając je przed zatarciem, a w konsekwencji – awarią sprężarki.

Wtrysk oleju ma korzystny wpływ na żywotność kompresora. Dzięki niemu utrzymane są właściwe chłodzenie i temperatura pracy, co pozwala tym urządzeniom pracować bez przerwy. Sprężarki olejowe mają ponadto zbiorniki o dużej pojemności, w których możliwe jest przechowywanie znacznej ilości sprężonego powietrza. Oczywiście wszystko zależy od tego, jaka sprężarka będzie optymalna dla określonej aplikacji. Dostępne są zarówno zbiorniki 25-, jak i 300-litrowe.

Duży zbiornik umożliwia pracę bez spadków ciśnienia i przestojów, jednak ma też swoje negatywne strony – sporą wagę i trudności w transporcie, przez co urządzenia te zdecydowanie nie należą do mobilnych. Warto jednak podkreślić, że na rynku znaleźć można modele wyposażone w kółka i rączki, co znacznie ułatwia ich przemieszczanie się.

Wadą sprężarek olejowych jest także to, że cząstki oleju mogą przedostawać się do sprężonego powietrza. Dlatego stosuje się je głównie tam, gdzie nie stanowi to większego problemu, a zatem w branżach automotive, w warsztatach samochodowych itp.

Do słabych stron kompresorów olejowych należy również konieczność przeprowadzania ich częstej konserwacji oraz wymiany olejów połączonej z wymianą filtrów, których zadaniem jest zmniejszenie śladów oleju w sprężanym powietrzu. Nie można też zapominać o tym, że olej ze sprężarki podlega obowiązkowi utylizacji.

Sprężarka bezolejowa – zastosowanie

Właściwie sprężarka bezolejowa działa w podobny sposób jak sprężarka olejowa. Różnica polega na tym, że elementy eksploatacyjne kompresora bezolejowego wykonane są z materiałów, które nie wymagają smarowania olejem. Tłoki wytworzone są ze specjalnych tworzyw zapewniających niski współczynnik tarcia.

Kompresory wyporowe, w których wysokie ciśnienie sprężonego gazu jest wynikiem zasysania i tłoczenia, dzielą się na tłokowe, membranowe, spiralne, łopatkowe oraz śrubowe.

Bezolejowe kompresory tłokowe znajdują zastosowanie w instalacjach lub mechanizmach pneumatycznych. Najczęściej wykorzystywane są w mieszkaniach, w małych warsztatach (np. w lakiernictwie) i w przemyśle spożywczym. To urządzenia oszczędne w eksploatacji, ale należy pamiętać, aby nie pracowały w sposób ciągły.

Również bezolejowe kompresory spiralne charakteryzują się wysoką jakością sprężonego powietrza, a co za tym idzie – doskonale sprawdzają się w przemyśle spożywczym, farmaceutycznym czy w usługach stomatologicznych. Powietrze dystrybuowane przez sprężarkę ma niską temperaturę, a samo urządzenie nie generuje wibracji i emituje niski poziom hałasu. Nadaje się do pracy ciągłej.

Dobrą efektywnością i niskim poziomem hałasu cechuje się także śrubowy kompresor bezolejowy. Jest skonstruowany w taki sposób, aby nie dochodziło w trakcie jego pracy do pulsacji. Najczęściej stosowany jest w instalacjach pneumatycznych o ciśnieniu do 10 barów. W przypadku sprężarki bezolejowej śrubowej dwustopniowej można uzyskać wyższe ciśnienie. Powietrze dystrybuowane przez ten kompresor odznacza się dużą czystością, a samo urządzenie może pracować w sposób ciągły.

Bezolejowe mogą być także kompresory przepływowe (wirowe, osiowe, promieniowe i diagonalne), w których zastosowany został obracający się z dużą prędkością wirnik. Wytwarza on podciśnienie i wypycha powietrze.

Do pracy ciągłej rekomendowane są szczególnie kompresory wirowy i śrubowy, a do pracy z przerwami – sprężarki tłokowe.

Zalety kompresora bezolejowego

Jak już wspomnieliśmy, podstawowym atutem sprężarki bezolejowej jest to, że powietrze dystrybuowane przez to urządzenie nie jest zanieczyszczone olejem. Jednak to niejedyna zaleta tego urządzenia. W porównaniu do sprężarki olejowej konserwacja tego typu urządzenia jest zdecydowanie łatwiejsza i nie musi być wykonywana tak często. Kolejny atut jest: kompresor bezolejowy łatwiej jest obsłużyć, przez co częściej stosowany jest w realizacji zadań domowych, takich jak pompowanie kół roweru, malowanie czy czyszczenie. Warto również podkreślić, że jest on mniejszy od sprężarki olejowej, przez co zdecydowanie bardziej mobilny. Na uwagę zasługuje także to, że jest on znacznie łagodniejszy dla środowiska – emituje bowiem do atmosfery dużo mniej szkodliwych substancji.

Wady sprężarki bez wtrysku oleju

Pomimo szeregu zalet nie jest tak, że kompresory bezolejowe są bez wad. Przez brak wtrysku oleju kompresor nie jest chłodzony, więc nie zaleca się stosowania go do ciągłej, obciążającej pracy. Ze względu na to, że jest mniejszy, magazynuje też mniejszą ilość gazu.

Tak jest co do zasady, jednak od każdej z nich są przecież wyjątki. Należą do nich niektóre modele sprężarek śrubowych, które są bardzo wydajne i emitują wysoką jakość sprężonego gazu. Czynnikiem chłodzącym w tych urządzeniach jest woda.

Bezolejowe kompresory są zdecydowanie mniej wydajne i nieprzystosowane do prac przemysłowych, chociażby przez zbyt mały zbiornik. Często jest tak, że urządzenia bezolejowe nie są wyposażone w mocne silniki, co powoduje, że napełnienie zbiornika wymaga dużej ilości czasu. Mimo to sprzęt ten polecany jest dla majsterkowiczów, ze względu na poręczność, łatwą konserwację oraz możliwość wykorzystania do wszelakich prac hobbystycznych. Choć czyszczenie i przegląd stanu kompresorów bezolejowych jest mniej wymagające, należy pamiętać o tym, zwłaszcza ze względu na krótką żywotność tłoka, która rzadko przekracza 40–60 godzin pracy.

Sprężarki bezolejowe z reguły są droższe od swoich olejowych odpowiedników.

Jaką sprężarkę wybrać?

Częściowo na to pytanie już odpowiedzieliśmy, zwłaszcza koncentrując się na dwóch cechach sprężarki – czystości emitowanego przez nią powietrza oraz możliwości (bądź jej braku) pracy ciągłej. Dokonując wyboru rozwiązania dla profesjonalistów, warto pochylić się również nad pozostałymi kryteriami.

Przede wszystkim fachowca powinno zainteresować ciśnienie robocze odbiorników sprężonego powietrza, definiujące wydajność kompresora, zwłaszcza że podczas przepływu powietrza przez układ uzdatniania i przygotowania, ciśnienie spada o ok. 1/10. Standardowo wynosi ono maksymalnie od 8 barów do 10, ale profesjonalne urządzenia mogą charakteryzować się wyższym ciśnieniem. Czym grozi wybór sprężarki o zbyt niskiej lub zbyt wysokiej wydajności? Oczywiście nieprawidłową pracą lub awarią całego układu pneumatycznego.

Niewątpliwie ważną cechą jest moc silnika. To ona determinuje sposób, w jaki będzie można wykorzystywać kompresor. Istotny jest także poziom generowanego hałasu, często przekraczający 90 dB. Niektóre urządzenia mają specjalnie wyciszoną obudowę, która pozwala na zmniejszenie poziomu hałasu, nawet do 80 dB.

Większość kompresorów bezolejowych wyposażona jest w manometr do pomiaru ciśnienia. Należy zwrócić uwagę na to, aby był on precyzyjny, bowiem różnica między wskazaniem manometru a rzeczywistym ciśnieniem może być zbyt duża, co skutkować będzie np. niepełnym napompowaniem koła.

Na rynku znaleźć można bezolejowe modele zasilane akumulatorem, dzięki czemu sprzęt zyskuje na mobilności i poręczności. Większość urządzeń jest jednak zasilana za pomocą przewodu, dlatego należy wziąć pod uwagę to, jaka jego długość będzie optymalna. Zwykle do używania kompresora w pomieszczeniu wystarczą 3 m. Są też kompresory, które mogą być zasilane z 12-woltowego gniazda zapalniczki samochodowej.

Udogodnieniem mogą być wyświetlacze LCD, które ułatwiają sterowanie sprzętem i umożliwiają precyzyjne wybranie ustawień. Niektóre modele mają także oświetlenie LED-owe, umożliwiające pracę po zmroku.

Ostatnim elementem, który trzeba rozważyć przed zakupem sprężarki, jest jej kompatybilność z innymi urządzeniami. Może się bowiem okazać, że podłączenie np. pistoletu lakierniczego będzie wymagać dodatkowej końcówki lub określonych parametrów sprężarki.

autor: Damian Żabicki