Polski sektor elektroenergetyczny stoi przed wyzwaniami, na które wpływa postępująca transformacja energetyczna. Regulacje, polityka energetyczna UE i rosnące koszty energii wiążą się z wieloma zmianami i wyzwaniami, przed którymi stoją polskie firmy przemysłowe.
Przemysł energochłonny w Polsce
Przedsiębiorstwa przemysłowe w Polsce zużywają niemal 2 razy więcej energii, niż wszystkie gospodarstwa domowe łącznie. Jednocześnie wielki przemysł, nazywany też przemysłem energochłonnym, zużywa ok. jednej czwartej prądu w całym kraju. Energochłonność określa się wskaźnikiem udziału energii w kosztach końcowych danego produktu.
Nieustanny wzrost cen energii dotyka wszystkich – zarówno osoby prywatne, jak i wszelkie firmy – niezależnie od ich wielkości.
Szczególnie widać to w przemyśle energochłonnym, czyli takim, który do przeprowadzania określonych procesów technologicznych wykorzystuje ogromne pokłady energii.
Przemysł energochłonny to duża cześć polskiej gospodarki. Obejmuje m.in. huty metali i szkła, cementownie, wielkie zakłady chemiczne, przemysł wapienniczy i papierniczy. Łącznie przemysł energochłonny to 5% polskiego PKB. W przemyśle zatrudnionych jest ponad 400 tys. osób, a łączna wartość jego produkcji wynosi ok. 385 miliardów złotych.
Z kolei do najbardziej energochłonnych wyrobów przemysłowych należą m.in. aluminium, włókna chemiczne, kauczuk syntetyczny, tytan, soda, chlor, żelazokrzem czy polichlorek winylu.
Duży wpływ na stale rosnące ceny energii ma pandemia koronawirusa, co widać nie tylko w Polsce, ale również na całym świecie. Wiele polskich i zagranicznych firm znacznie ogranicza produkcję z powodu podwyżek cen energii. Co ciekawe, dotyczy to nawet Chin, gdzie produkcja cementu i stali w 2021 r. spadła poniżej poziomu sprzed wybuchu pandemii COVID-19, a prognozy nie są pozytywne również i na rok bieżący.
Rosnące rachunki za prąd wymuszają na przedsiębiorstwach poszukiwanie własnych źródeł prądu, pochodzących z wiatru, słońca i gazu. Według Forum Odbiorców Energii Elektrycznej i Gazu, przedsiębiorstwa przemysłowe mogłyby postawić blisko 5 GW nowych wiatraków i prawie 2 GW fotowoltaiki, które dostarczałyby niezbędnej energii zakładom.
Zazielenianie przemysłu
Zielona energia w zakładach przemysłowych to nie tylko konieczność biznesowa, ale również wizerunkowa.
Ponieważ przemysł to jedna z najbardziej energochłonnych gospodarczych gałęzi, systematyczny wzrost cen energii stanowi poważną barierę dla rozwoju wielu firm przemysłowych. Ceny energii mają wpływ na rosnące koszty funkcjonowania firm, ale także na spadek ich konkurencyjności. Jest to dotkliwe szczególnie teraz, gdy wiele firm przezwycięża problemy związane z pandemią COVID-19.
Emisja CO2 z instalacji przemysłowych na całym kontynencie europejskim zmniejsza się, ale w dość wolnym tempie.
Sektor przemysłowy zużywa energię na zasilanie systemów grzewczych, ciężkiego sprzętu, klimatyzacji, chłodzenia czy oświetlenia. Dla przykładu – do przeprowadzenia niektórych procesów technologicznych niezbędne jest podgrzewanie surowców nawet do kilkuset stopni Celsjusza. Nietrudno sobie wyobrazić, jak wielkich nakładów energetycznych potrzebuje taki zakład.
Ile może potrwać zazielenianie przemysłu polskiego?
Bez zmian regulacyjnych, a w szczególności liberalizacji zasady 10H, zazielenianie przemysłu polskiego będzie znacznie opóźnione w porównaniu do innych krajów europejskich, ze względu na brak istotnej zmiany miksu energetycznego w Polsce. Bez zmian regulacyjnych, które odblokowałyby inwestycje w energetykę wiatrową na lądzie, Polska nadal będzie na samym końcu „zielonej transformacji” w Europie. – Jerzy Kozicz, Prezes Zarządu CMC Poland
Co należy zrobić, aby system energetyczny w firmach przemysłowych był bardziej „zielony?”
Proces przechodzenia na zieloną energię to recepta na kryzys. Jednak nie jest to proste, ponieważ wymaga modernizacji infrastruktury i instalacji. Kluczowe są także systemy dopłat, zachęcające firmy do przechodzenia na zieloną energię. Zazielenianie przemysłu to między innymi zasilanie zakładów dzięki turbinom wiatrowym czy instalacjom słonecznym montowanym na elewacjach i dachach zakładów przemysłowych.
Kluczem są więc odnawialne źródła energii, (w skrócie – OZE) do których można zaliczyć energię pochodzącą z przepływu wody, a także promieniowania słonecznego, wiatru i energii geotermalnej. OZE nie zanieczyszczają środowiska, a ich źródła są niewyczerpalne. Jedyną barierą wdrożenia zielonej energii są jej wysokie koszty wyjściowe, jednak zdaniem specjalistów opłacalność ta będzie z czasem rosła.
Rozwój odnawialnych źródeł energii zależny jest więc od dobrych systemów wsparcia dla firm i polityki energetycznej danego kraju, w której określane są między innymi normy i regulacje dotyczące wydajności urządzeń.
Czy zielona mentalność to coś, co możemy osiągnąć w dość krótkim czasie?
Na chwilę obecną tylko młode pokolenie w dużych miastach ma zieloną mentalność. Duży biznes w Polsce już rozumie wyzwania i znaczenie zielonej mentalności i w bardzo krótkim czasie osiągnie taką mentalność, bo rynki eksportowe już taką mentalność wymuszają – Jerzy Kozicz, Prezes Zarządu CMC Poland
Determinanty rozwoju energetyki rozproszonej w przemyśle
Energetyka rozproszona jest ściśle związana ze wspomnianymi odnawialnymi źródłami energii. W skrócie dotyczy ona wytwarzania energii przez małe jednostki, z której mogą korzystać obiekty produkcyjne w danej lokalizacji.
Docelowym zadaniem energetyki rozproszonej ma być uzupełnienie dostaw energii w miejscach mniej zabudowanych i na terenach wiejskich. Ma ona też zapewniać zrównoważony rozwój wszystkich tych terenów.
W jej rozwoju należy brać pod uwagę bezpieczeństwo dostaw i stabilność w krajowym systemie elektroenergetycznym.
Jaki jest główny powód rozwoju energetyki rozproszonej?
Postęp technologiczny sprzyja obniżaniu kosztów energii w odnawialnych źródłach energii. Kolejna przyczyna to wykorzystywanie lokalne zasobów energii dostępnych na danych terenach.
Jest to więc odpowiedź na rosnące koszty energii i kosztów zakładów przemysłowych.
Jak największe wykorzystanie dostępnych lokalnie surowców to kluczowa składowa rozwoju energetyki rozproszonej. Aby gospodarowanie zasobami energetycznymi było właściwe, należy dobrze zidentyfikować zasoby i dobrać właściwe instalacje do ich wykorzystania.
W energetyce rozproszonej wykorzystuje się:
- energię wiatrową, słoneczną, geotermalną, wodną,
- biogaz,
- odpady komunalne, które da się wykorzystać do celów energetycznych.
Dostęp do tanich i czystych źródeł energii determinuje obecność wielu firm na rynku. Wysokie koszty produkcji energii rosną w zawrotnym tempie, a szansę na ich obniżenie daje więc przyłączenie źródeł rozproszonych do zakładowych sieci elektroenergetycznych, szczególnie pochodzących z odnawialnych źródeł.
To obiecujący kierunek, a szczególną uwagę warto zwrócić na kreowanie zamkniętych systemów energetycznych, opartych na lokalnym bilansowaniu, auto konsumpcji i zmniejszaniu zapotrzebowania na szczytową moc.
Polityka przemysłowa a polityka energetyczna
Polityka przemysłowa w krajach rozwiniętych mierzy się z wyzwaniami społecznymi, takimi jak bezpieczeństwo, zdrowie i ochrona środowiska. W kwestii bezpieczeństwa mowa tutaj o kilku rodzajach, a jednym z istotniejszych jest bezpieczeństwo energetyczne.
Wśród polityk przemysłowych dużą rolę obejmuje właśnie polityka energetyczna i klimatyczna. Jednym z jej założeń jest ograniczenie emisji gazów cieplarnianych, które stanowią globalne zagrożenie. Polityka klimatyczna musi się siłą rzeczy wiązać z przemysłem, który wymaga coraz większych modernizacji, wdrażania nowych technologii i potężnych inwestycji. Są to ogromne wyzwania, ale również szanse dla państw, które dobrze się do transformacji przygotowują.
Kraje europejskie konsekwentnie wdrażają założenia unijnej polityki klimatyczno-energetycznej, jednak w Polsce nadal emisja gazów cieplarnianych jest na dość wysokim poziomie.
Dekarbonizacja jest jednak jedynym z celów, jakie stawia przed sobą Polska w perspektywie kilkudziesięciu następnych lat.
Na przestrzeni kilku dekad nasz kraj musi dokonać szeregu zmian, które wymusza transformacja energetyczna. Dotyczy to w dużej mierze polityki przemysłowej. Jej programem jest więc dostosowanie zakładów przemysłowych do redukcji emisji gazów cieplarnianych, stymulowanie innowacji i skupienie się na bezpieczeństwie energetycznym.
„Polityka energetyczna Polski do 2040 r.”, uchwalona przez polski sejm, oparta jest na trzech filarach: sprawiedliwej transformacji, zeroemisyjnym systemie energetycznym i dobrej jakości powietrza. Zero emisyjność zakłada angażowanie energetyki przemysłowej.
Pomoc praktyczna w procesie przeprofilowania sektorów branżowych
Jednym z punktów praktycznej pomocy na być pierwszy filar Polskiej Polityki energetycznej do 2040 r., obejmujący sprawiedliwą transformację. Zakłada ona zapewnienie nowych możliwości rozwoju dla firm i regionów, które zostały bezpośrednio dotknięte przekształceniami energetycznymi. Pomoc ta rozszerza się także na nowe miejsca pracy i przekształcenia sektorów. Wszelkie te działania mają być wsparte kompleksowym programem rozwojowym.
Transformacja ma być sprawiedliwa, czyli dotyczyć ma wszystkich, również małe gospodarstwa domowe. W związku z tym, transformacja energetyczna będzie dotyczyć zakładów produkcyjnych, ale również indywidualnych odbiorców energii. Wedle wyliczeń specjalistów, ma ona umożliwić stworzenie ok 300 tys. nowych miejsc pracy, w miejscach związanych z energetyką jądrową, OZE, cyfryzacją, infrastrukturą sieciową czy elektro mobilnością.
Co jest jednym z kluczowych wyzwań w sprawiedliwej transformacji?
Odnawialne źródła energii zmieniają sposób myślenia o energetyce, a zielona transformacja dotyka coraz więcej branż i sektorów gospodarki i ostatecznie nas samych. Jednym z kluczowych wyzwań sprawiedliwej transformacji jest niewątpliwie potrzeba rozwiązań technologicznych, które pozwolą zapanować nad obciążeniami generowanymi w obrębie sieci, gwarantując bezpieczeństwo i stabilność systemu energetycznego. Zintegrowanie i bilansowanie energii z OZE w systemie, jak również optymalizacja zarządzania siecią elektroenergetyczną są wymagane dla podstawowej jakości dostaw energii na rozproszonym rynku.
Niemniej ważne jest wdrożenie rozwiązań z obszaru tzw. smart grids, czy technologii magazynowania energii, pozwalających wykorzystać ją w okresach zwiększonego zapotrzebowania, np. w celu ogrzewania lub klimatyzowania budynków. Zielona transformacja jest motorem rozwoju nowych produktów i usług wspierających niskoemisyjną gospodarkę, natomiast wymagania rynku, dotyczące ekologicznych rozwiązań, rosną. Polskie tereny inwestycyjne mogą stać się mało atrakcyjne dla inwestorów zagranicznych, jeśli nie otoczymy opieką tematu transformacji energetycznej.
Istotnym aspektem przeprofilowania sektorów są inwestycje. W tej kwestii należy wymienić środki pochodzące z Unii Europejskiej, a także kredyty, będące wsparciem banków komercyjnych. Komplementarnym sposobem finansowania podmiotów elektroenergetycznych jest emisja dłużnych papierów wartościowych, co jest sposobem elastycznym, prostym i efektywnym. Michał Skorupa, Prezes Zarządu, E.ON Foton Sp. z o.o.
Należy jednak podkreślić, że komercyjne banki mogą finansować duże projekty infrastrukturalne do pewnego stopnia – wpływ mają na to ograniczenia prawne i wewnętrzne – dotyczące ryzyka.
Firmy mogą jednak pozyskiwać finansowanie także od międzynarodowych instytucji finansowych, takich jak Europejski Bank Inwestycyjny, Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju oraz Nordic Investment Bank.
Jak wykorzystać proces transformacji energetycznej do zmiany i przeprofilowania części branż i sektorów przemysłowych?
Transformacja energetyczna i zazielenianie przemysłu nabiera coraz większego tempa. Pojawia się coraz więcej zaawansowanych technologii i nowych ekosystemów, które pomagają w rozwoju OZE, tworzeniu nowych nośników energetycznych czy ograniczaniu emisji gazów emisyjnych. Proces transformacji energetycznej można z powodzeniem wykorzystać do przeprofilowania niektórych sektorów i branż, szczególnie tych, które do tej pory opierały się na wypieranych surowcach, takich jak wysoko emisyjny CO2.
Polska Rada Ministrów w 2021 roku przyjęła uchwałą wspomnianą już wcześniej „Politykę energetyczną Polski do 20240 r.”, wyznaczającą m.in. ramy transformacji energetycznej w naszym kraju. W dokumencie tym uwzględniono potrzeby zakładów i regionów, ponoszących duże koszty transformacji, czyli przede wszystkim sektora węglowego.
Restrukturyzacja powinna być wdrożona tak, aby gospodarkę wzmocnić i zapewnić przyszłym pokoleniom dostatnią przyszłość, chociaż nie jest to łatwe zadanie.
Proces dostosowywania do nowej rzeczywistości to wyzwania szczególnie dla branży energetycznej.
Według 2021 Power Market Review opublikowanego przez Willis Towers Watson, zakłady energetyczne muszą znacznie ograniczać emisję gazów cieplarnianych i zaadaptować działalność wobec zmian klimatycznych.
Ważnym aspektem transformacji energetycznej jest innowacyjność nowych technologii, zmiana modeli biznesowych i gałęzi przemysłu. Wszystkie zmiany muszą być elastyczne, ponieważ transformacja nie będzie liniowa. Firmy muszą zweryfikować zdolności do produkcji energii, a także niskoemisyjnych paliw przemysłowych takich jak wodór czy biogaz.
Aby pomóc firmom w przeprofilowaniu działalności, w ramach UE wyodrębniono środki z tzw. środki Funduszu Sprawiedliwej Transformacji. Mają one pomóc w jak najlepszym dostosowaniu do nowej sytuacji, związanej ze zmianami na rynku energetycznym. W polskiej branży okołogórniczej funkcjonuje wiele zarówno mniejszych, jak i większych podmiotów, które są istotne dla lokalnej gospodarki.
Krajowy Plan Sprawiedliwej Transformacji ma za zadanie przekierunkować gospodarkę regionów węglowych w kierunku branż związanych z niskoemisyjnością.
Firmy posiadające odpowiednie kompetencje, kwalifikacje i technologie mogące wdrożyć rozwiązania związane z transformacją energetyczną, mają szansę na przeprofilowanie i skorzystanie z unijnych środków i wsparcia państwa w tym zakresie.
Gazy energetyczne – wodór, biogaz, metan. Czy mogą przyczynić się do rygoryzowania kosztów produkcji i dostaw energii?
W kontekście przechodzenia na zieloną energię nie sposób nie wspomnieć o dekarbonizacji całej gospodarki, czyli szeregu działań, które dążą do redukcji gazów cieplarnianych, doprowadzających do odczuwanych przez nas zmian klimatycznych. Gospodarka musi więc w perspektywie kilkunastu lat przestawić się na niskoemisyjne bądź całkowicie bez emisyjne źródła energii, a co za tym idzie – na tego samego rodzaju technologie.
Redukcja emisji CO2 i neutralność klimatyczna to jedne długoterminowych celów w całej Unii Europejskiej.
Sektor gazowy oparty jest obecnie w głównej mierze na paliwie kopalnym, które etapami będzie zastępowane gazami odnawialnymi – wodorem i biometanem.
Tempo zmian w każdym kraju zależne będzie od jakości procesów technologicznych, a także zależności od paliw kopalnych. Z całą pewnością można stwierdzić, że gaz będzie nadal paliwem przejściowym, ponieważ całkowita redukcja jest ogromną inwestycją, która w skali całej UE pochłaniać będzie nie miliardy, ale biliony euro. Odchodzenie na rzecz bez emisyjnych gazów będzie przebiegać w tempie dostosowanym do wysokości finansowania. Nie wolno zapominać, że wiąże się to z ogromną modernizacją, również technologiczną.
Prawdopodobnym jest jednak, że całkowite przejście (bądź w dużej mierze) od gazów emisyjnych na rzecz gazów odnawialnych bezie miało istotny wpływ na koszty energii.
Zagadnienia związane z transformacją energetyczną oraz aktualne wyzwania i problemy dotyczące sektora energetycznego w Polsce będą przedmiotem dyskusji ekspertów w trakcie 35. Konferencji Energetycznej EuroPOWER & 5.OZE POWER.
Wydarzenie odbędzie się w dniach 7-8 kwietnia b.r. w The Westin Warsaw Hotel oraz online.
Ramowy program konferencji oraz bilety dostępne są na stronie https://konferencjaeuropower.pl/lp/lpm/ .
Konferencja Energetyczna EuroPOWER & OZE POWER jest platformą dialogu na temat aktualnych wyzwań i problemów dotyczących sektora energetycznego w Polsce. Co pół roku kluczowi przedstawiciele branży energetycznej gromadzą się, aby wspólnie przedyskutować najważniejsze aspekty funkcjonowania i rozwoju branży. Wydarzenie jest okazją do spotkania między przedstawicielami rządu, a przedsiębiorcami zaangażowanymi w transformację energetyczną kraju. Konferencja już na stałe wpisała się w kalendarz branży energetycznej w Polsce.
źródło: MM Conferences S.A
